RFA - 04.04.2013: Ba bị cáo chính trong vụ án được gọi là vụ án Đoàn Văn Vươn bị luận tội giết người, và đề nghị mức án từ 42 đến 54 tháng tù.
Hai người vợ của các ông Đoàn Văn Vươn, Đoàn Văn Quý bị luận tội chống người thi hành công vụ, hưởng án treo.
Nhẹ nhõm về án phạt
Công luận trong nước phần đông tỏ ra nhẹ nhõm trước bản án mà đa số cho là đã được giảm nhẹ, trong tình hình căng thẳng của xã hội với những vụ chống đối sôi nổi của nông dân đối với những vụ cưỡng chế đất đai, chưa kể những vụ khiếu nại triền miên từ năm này qua năm khác.
Tuy nhiên, dù tỏ ra có đôi chút “nhẹ nhõm” về mặt án lệnh, hầu hết những người được hỏi ý kiến đều không hài lòng về mặt pháp lý của tội danh mà tòa án gán cho các bị cáo.
Tiến sĩ Hà Sĩ Phu nhận xét:
“Cái này nó cũng hơi bất ngờ, trước đấy cũng có vài phán đoán là trong tình hình này thì các ông ấy phải làm rất căng tại vì sợ nông dân nổi dậy. Có cả dự án tha hồ bắn người nếu thấy chống đối, tức là tình hình rất căng. Nhưng mà nó có hai mặt, khi tình hình căng thẳng thì họ dùng căng thẳng để đối lại. Tôi nghĩ đây là đối sách mà các vị tháo kíp nổ thôi. Kíp nổ đó không phải là trí thức mà là ở người dân lao động, người nông dân nên các vị ấy phải đề phòng chứ không coi nhẹ nổi đâu.”
LS Trần Vũ Hải, không phải là luật sư bào chữa của các bị cáo tại tòa, cũng nêu nhận định với tư cách một người quan sát khách quan:
"Tôi nghĩ, thứ nhất, họ phải giữ quan điểm rằng các bị cáo có tội. Thứ hai, đương nhiên họ có bị áp lực từ phía trung ương cũng như từ phía dư luận, thì mức án để các bị cáo không quá phẫn uất và dư luận không quá phản đối nên họ cũng đã cân nhắc ở mức mà theo họ là thấp hơn so với mức theo luật định, tức bằng ½ mức thấp nhất theo luật định. Đấy là lập luận của họ."
Kiến trúc sư Trần Thanh Vân phát biểu:
“Hôm nay vụ Đoàn Văn Vươn tôi cho là phía Hải Phòng họ đã bắt đầu xuống nước một chút tức là họ đã đưa án đề ghị của họ là 5-6 năm tù. Như vậy nếu so với mức án thấp nhất của người can tội giết người là 12 năm tù, cao nhất là xử tử mà họ đề nghị có 5-6 năm thôi là đã thấp rồi.
Ưu tư vì tội danh
Tuy nhiên người ta không tìm thấy một ý kiến nào hài lòng về tính cách pháp lý trong các phán quyết và tội danh trạng của các thẩm phán và đại diện Viện Kiểm Sát Nhân dân, tức thành phần công tố trong các phiên tòa. Hệ thống hành chính cũng như hệ thống tư pháp do các đảng viên Cộng Sản nắm giữ và điều hành đều bị chỉ trích rất gay gắt.
Kiến trúc sư Trần Thanh Vân nói tiếp:
"(… Tòa án đã bắt đầu xuống nước một chút).. nhưng họ vẫn là những kẻ ngoan cố vì chưa chịu bỏ cái tội danh giết người đi, tại sao như vậy?
Tại vì không phải một người sai mà cả toàn bộ cấp chính quyền, công an, Viện kiểm sát Hải Phòng đều sai. Qua đó chứng tỏ rằng trên bảo dưới không nghe bởi vì vụ Đoàn Văn Vươn đã nổ ra hơn một năm rồi ít ra cũng đã có một ông tuy đã về hưu nhưng rất có quyền thế là ông Chủ tịch nước Lê Đức Anh đã can thiệp. Sau đó ông Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng can thiệp nhưng họ cũng không nghe. Tập đoàn Hải Phòng rất là ngoan cố. Bây giờ theo tôi nghĩ đánh rắn thì phải đánh dập đầu. Bây giờ họ có xuống nước nhưng nếu chưa dập đầu thì họ sẽ làm những việc khác nữa.”
Luật sư Trần Vũ Hải cho rằng:
"Mục đích của họ thì chúng tôi cho rằng họ không cố ý giết người, không có người chết nên không thể qui tội họ cố ý giết người. Vì thế đề xuất của Viện Kiểm Sát là không thỏa đáng, không phù hợp với hiện thực và thực tế khách quan.
Thậm chí chúng tôi được biết có những thông tin rằng lãnh đạo cơ quan tư pháp, chính quyền và đảng bộ địa phương cũng đang mong muốn có sự chỉ đạo của trung ương và theo nguồn tin chúng tôi được biết thì chính quyền trung ương cho rằng địa phương phải tự giải quyết như thế nào hợp lòng dân và hợp với pháp luật Việt Nam. và giải quyết như thế nào . Đấy là chuyện của họ và chúng ta chờ đợi xem ngày mai họ sẽ giải quyết như thế nào."
Nghệ sĩ điện ảnh Kim Chi, người nổi tiếng với tuyên bố không nhận treo bằng khen của Thủ tướng trong nhà, vẫn cho là bản án này quá nặng nề và còn trái pháp luật. Bà còn cho rằng “một ngày tù cũng không phải là nhẹ”:
“Trước sau gì thì người ta tự vệ là người ta không có tội. Tài sản người ta bị chiếm đoạt mà làm vậy, người ta phản ứng thì người ta không có tội gì hết. Cách xử của mấy vị này không phải là xử Đoàn Văn Vươn đâu mà đây là cú phủ đầu những ai dám chống giành lại đất đai thì hãy đợi đấy hãy coi chừng. Cho nên một ngày tù cũng không phải là nhẹ bởi vì người ta có quyền tự vệ bảo vệ tài sản.”
Hệ thống chính đáng, và quyền con người
Xét vấn đề trên bình diện rộng lớn hơn của một xã hội trong cộng đồng quốc tế, tổ chức theo dõi nhân quyền quốc tế Human Rights Watch cho rằng vụ án chứng tỏ Việt Nam chưa có hệ thống pháp lý chính đáng, còn che đạy rất nhiều hành vi tiêu cực của các đảng viên cầm quyền, và chưa học được bài học tôn trọng quyền con người.
Ông Phil Robertson, phụ trách khu vực châu Á của Human Rights Watch nhận định:
“Mối liên quan giữa việc trưng dụng đất và các quan chức tham nhũng trong bối cảnh thiếu tính pháp lý là điều mà những người dân thường Việt nam sẽ ghi nhớ. Việc những công dân tụ tập quanh phiên tòa bị bắt bớ chứng tỏ nhà cầm quyền Việt nam muốn xóa đi vụ việc mà không học được bài học về sự cần thiết phải tôn trọng quyền con người và pháp quyền ở Việt nam.”
Tiến sĩ Hà Sĩ Phu nhận xét:
“Tôi nghĩ khi cái anh toàn trị thì mọi thứ đều là phương tiện hết. Bây giờ làm thế nào cho những cái ấy có giá trị thật thì nó là sự đấu tranh rất lâu dài. Họ bỏ cái tư tưởng độc quyền ấy đi thì mới được. Hiện nay công an cũng là phương tiện, quân đội cũng là phương tiện, hiến pháp cũng là phương tiện. Họ muốn dùng nhân dân cũng là phương tiện luôn thì không được…”
Tuy nhiên cũng có ý kiến trong giới thức giả của Việt Nam nêu nhận xét về một số ý nghĩa tích cực trong vụ việc và qua vụ án này. Nhà văn Tạ Duy Anh phát biểu với đài Á Châu Tự Do:
“Ông Đoàn Văn Vươn làm được cái điều theo tôi rất quan trọng vì sau sự việc ấy cho dù chính quyền kết tội ông ấy là giết người nhưng rõ ràng chính quyền cũng lặng lẽ điều chỉnh một loạt các chính sách đất đai để không gây thêm những cú nổ lớn hơn cú nổ của ông Đoàn Văn Vươn nữa.”
Một khía cạnh tích cực khác nữa là bản án vẫn chưa có kết quả cuối cùng, và mọi người vẫn còn ấp ủ hy vọng.
Trong bối cảnh xã hội Việt Nam bị đàn áp trong cả thế kỷ nay, người ta nhìn ra một tia sáng qua phản ứng của người dân cũng như của công luận từ phía gọi là “lề dân”, tách biệt với luồng truyền thông phía “lề đảng”. Vì cho dù bản án nặng hay nhẹ, người ta khó lòng phủ nhận rằng chính dư luận đã là động lực tạo sức ép lên chế độ kể từ lúc tiếng súng hoa cải nổ tung trên bầu trời Cống Rộc Tiên Lãng.
Không có nhận xét nào: