 |
| Hội thảo quốc tế lần thứ 4 về biển Đông tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế ở Washington DC ngày 10 tháng 7 năm 2014. |
Việt Hà, RFA: Hội thảo quốc tế lần thứ 4 về biển Đông vừa diễn ra trong hai ngày 10 và 11 tháng 7, tại Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu quốc tế tại Washington DC.
Ngày đầu tiên của hội thảo lần thứ 4 về biển Đông tập trung chủ yếu vào những diễn tiến gần đây tại biển Đông, các vấn đề pháp lý có liên quan và sự can dự của Hoa Kỳ vào khu vực này.
Nhìn chung các học giả khi nhận định về tình hình biển Đông đều cho rằng tình hình biển Đông trong thời gian qua đã có diễn tiến căng thẳng, chủ yếu bởi các hành động khiêu khích đơn phương từ Trung Quốc.
Một vết sâu với nhiều nhát cắt
Trong bài phát biểu mở đầu cuộc hội thảo, Dân biểu Mike Rogers, Chủ tịch Ủy ban tình báo Hạ viện Mỹ nói:
“Cái mà họ đang làm là nhằm thay đổi thực trạng trong khu vực, từ bãi này sang bãi khác, từ đảo này sang đảo khác. Họ đang cố gắng làm thay đổi động lực trong quan hệ giữa các nước trong khu vực. Trong vài tháng qua, họ đã dịch chuyển một giàn khoan dầu cỡ như sân bóng về gần quần đảo Hoàng Sa trong vùng nước của Việt nam. Đảo nhân tạo được họ xây dựng ở Trường Sa.”
Dân biểu Mike Rogers nhận định Trung Quốc đã xây dựng lực lượng quân đội, phát triển hải quân nước sâu trong suốt 20 năm qua để thực hiện những gì mà họ đang làm tại biển Đông. Ông gọi đây là những hành động gây hấn và trơ tráo. Theo dân biểu Mike Rogers, Trung Quốc đang thực hiện một chiến thuật dần dần từng bước mà ông gọi là ‘ một vết sâu với nhiều nhát cắt’ và đạt đến mức hết sức nguy hiểm.
Những phản ứng lại từ phía Việt Nam, Philippines thậm chí cả Nhật bản tại biển Hoa Đông đối với hành động lấn lướt của Trung Quốc được vị dân biểu xác định là chưa đủ. Ông cũng nêu ra những quan ngại rằng những căng thẳng trong khu vực có thể sẽ dẫn đến những tính toán sai lầm và dẫn đến xung đột. Vì vậy ông kêu gọi Mỹ cần phải mở rộng hợp tác hơn nữa với các nước đồng minh trong khu vực để kiềm chế Trung Quốc thay vì đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Ông nói:
“Không ai muốn đối đầu, không ai tìm kiếm xung đột nhưng chúng ta phải có hành động ngăn chặn với cái mà Trung Quốc cho là thế giới không quan tâm đó là hành động của họ đối với các nước láng giềng ở biển Đông…. Chúng ta cần trực tiếp hơn, mạnh mẽ hơn, chúng ta cần làm tăng sức mạnh cho các bạn bè và đồng minh của chúng ta trong khu vực vì nếu chúng ta không làm như vậy thì rồi chúng ta sẽ thấy có tình trạng tàu đâm vào nhau và dẫn đến xung đột rất đáng tiếc.”
TQ làm phức tạp thêm tình hình
Đến từ Việt Nam, Tiến sĩ Trần Trường Thủy, Giám đốc Quỹ nghiên cứu biển Đông thuộc Học viện Ngoại giao Việt Nam cáo buộc Trung Quốc gia tăng các đòi hỏi chủ quyền bằng cách làm phức tạp thêm vấn đề tại biển Đông bằng nhiều hình thức.
Tiến sĩ Trần Trường Thủy cáo buộc Trung Quốc đang làm thay đổi hiện trạng tại Trường Sa bằng việc cho xây dựng đường băng ở đảo Gạc Ma để tiến đến những bước xa hơn trong tương lai nhằm kiểm soát khu vực biển Đông. Trong lĩnh vực ngoại giao Trung Quốc đưa ra những hình thức hợp tác với các nước ASEAN nhằm thay thế cho một bộ quy tắc về ứng xử của các bên trên biển Đông (COC). Tiến sĩ Trần Trường Thủy cũng nói đến chiến lược bắp cải và tằm ăn râu của Trung Quốc trong việc lấn chiếm các đảo và đối phó với từng nước một, bắt đầu từ Philippines, tới Việt Nam. Về chính sách nội địa, học giả Việt Nam cáo buộc Trung Quốc áp dụng các lệnh cấm đánh bắt cá vô lý trên biển Đông, lệnh kiểm soát tàu nước ngoài của tỉnh Hải Nam hồi đầu năm nay, và gần đây là việc in bản đồ với hình lưỡi bò 10 đoạn thay vì 9 đoạn như trước kia.
Tuy nhiên, điểm quan trọng nhất đánh dấu bước ngoặt leo thang trong các hành động của Trung Quốc ở biển Đông được Tiến sĩ Trần Trường Thủy nói đến chính là việc Trung Quốc đưa giàn khoan HD 981 ra vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa đang trang chấp giữa hai nước. Theo ông, đây là lần đầu tiên Trung Quốc thực hiện việc khoan thăm dò tại vùng tranh chấp, vì trước kia Trung Quốc chỉ ngăn cản các nước khác không được thực hiện việc đấu thầu khoan thăm dò mà thôi. Bên cạnh đó, việc Trung Quốc điều hơn 100 tàu các loại bao gồm cả tàu chiến ra bảo vệ hoạt động của giàn khoan được cũng được coi là một bước ngoặt mới trong hành động của Trung Quốc thời gian qua. Học giả Việt Nam cho rằng Trung Quốc đã chuyển từ gây hấn do phản ứng lại sang gây hấn chủ động.
Tiến sĩ Trần Trường Thủy cũng cho rằng tất cả những biện pháp song phương và đa phương nhằm giải quyết tranh chấp tại khu vực này cho đến nay vẫn chưa thấy có hiệu quả. Vì vậy ông kêu gọi sự gia tăng hợp tác hơn nữa của toàn khối ASEAN và Mỹ trong việc tìm ra giải pháp cho vấn đề này.
Một chính sách toàn bộ có tính toán
Giải thích về những hành động gần đây của Trung Quốc trên biển Đông, và cả biển Hoa Đông, học giả Christopher Johnson, chuyên gia về Trung Quốc của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế nhận định:
“Đây là một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng chứ không phải đơn thuần là một loạt các chiến thuật nhỏ hoặc phản ứng của Trung Quốc trước hành động của Mỹ hay các nước khác… chúng ta phải hiểu đây là một chiến lược và mỗi một thời kỳ trong đó được kết nối với nhau để thực hiện chiến lược này.”
Theo ông Christopher Johnson, lãnh đạo mới của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình là người có cái nhìn về vai trò của Trung Quốc trên trường quốc tế khác với người tiền nhiệm Hồ Cẩm Đào. Ông là người trực tiếp đưa ra các quyết định và sẵn sàng chấp nhận rủi ro cả về mặt nội địa lẫn quốc tế. Vì vậy, rất khó dự đoán được tương lai sắp tới. Học giả Christopher Johnson cho rằng ông Tập Cận Bình muốn duy trì một mức độ căng thẳng nhất định trong khu vực và cả nội địa để đảm bảo những thành công mà ông nhắm tới.
Sự can thiệp của Hoa Kỳ - Dẫn dắt từ phía sau
Ngay từ buổi sáng đầu tiên của hội thảo, các học giả đã đề cập đến vai trò quan trọng của Hoa Kỳ trong tranh chấp biển Đông. Tiến sĩ Patrick Cronin, Giám đốc Chương trình An ninh châu Á Thái Bình Dương thuộc Trung tâm An Ninh Mỹ mới đưa ra 4 đề xuất nhằm góp phần làm thay đổi thái độ gây hấn của Trung Quốc trong khu vực.
Theo Tiến sĩ Patrick Cronin, Hoa Kỳ cần phải duy trì sự hiện diện của mình trong khu vực qua các hoạt động tập trận chung, hay cho phép tàu chiến Mỹ ghé thăm các cảng trong khu vực, giúp đỡ xây dựng năng lực tự bảo vệ cho các nước trong khu vực, nhất là lực lượng tuần duyên, hỗ trợ các hợp tác của khối ASEAN, chia sẻ thông tin tình báo. Tiến sĩ Patrick Cronin cũng đề nghị Mỹ nên xem xét việc bãi bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Theo ông đây là một động thái mang tính hình thức để cảnh báo Trung Quốc.
Tiến sĩ Alan Dupont, thuộc Viện Chính sách quốc tế Lowy, Australia, cho rằng, sự can thiệp của Hoa Kỳ vào khu vực nên tập trung vào việc giúp đỡ các nước đồng minh của mình gia tăng khả năng phòng vệ thay vì đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Ông gọi đây là dẫn dắt từ phía sau.
Biện pháp pháp lý không phải là cách tốt nhất?
Buổi chiều cuộc họp báo tập trung vào khía cạnh pháp lý của tranh chấp biển Đông. Tiến sĩ luật Binh Bing Jia thuộc Đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh lập luận rằng việc đưa các vấn đề tranh chấp ra các tòa án quốc tế là không cần thiết và tạo ra quá nhiều khó khăn trong khi các nước trong khu vực đã có các cam kết khác. Ý ông muốn nói đến Bản tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông được ký vào năm 2002. Ông nhấn mạnh biện pháp pháp lý không phải là biện pháp tốt nhất.
“3 nước có liên quan đã đồng ý với nhau nhiều lần là sẽ giải quyết vấn đề qua đàm phán, tư vấn, đối thoái. Đã có nhiều bằng chứng cho điều này. Một khi các bạn đã xác định cách thức để giải quyết vấn đề như thế nào thì chỉ có cách đó, bất cứ cách nào khác bao gồm cả việc tìm đến luật pháp dù không cấm nhưng không phải là cách duy nhất để giải quyết vấn đề phức tạp như biển Đông. Luật không bao giờ là tốt nhất.”
Ông cũng cho rằng việc theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về luật biển 1982 sẽ có nhiều hạn chế đối với các nước muốn áp dụng luật này vì những định nghĩa mà ông cho là hoặc không có hoặc không rõ ràng trong luật có thể dẫn đến những phán quyết không rõ ràng.
Trong khi đó, tham tán Philippines tại San Francisco, ông Henry Bensurto khẳng định việc Philippines đưa Trung Quốc ra tòa Trọng tài quốc tế theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về luật biển là hợp lý vì nó không liên quan đến tranh chấp về lãnh thổ mà chỉ là tranh chấp lãnh hải. Đơn khởi kiện chỉ yêu cầu tòa xác định những yếu tố đi kèm trong các yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc trong vùng lưỡi bò.
Tiến sĩ luật Vũ Hải Đăng thuộc Hội luật gia Việt Nam khẳng định việc Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là vi phạm luật quốc tế. Tiến sĩ Vũ Hải Đăng đưa ra đề nghị Trung Quốc ngưng việc khoan thăm dò tại khu vực này, bao gồm các hoạt động hợp tác phát triển chung tại khu vực Hoàng Sa trong việc phân định vịnh Bắc bộ, bắt đầu các thảo luận về chủ quyền về quần đảo Hoàng Sa. Theo Tiến sĩ Vũ Hải Đăng, nếu những bước này không đi đến đâu thì giải pháp cuối cùng là đưa ra tòa quốc tế.
Ngày 11 tháng 7, hội thảo về biển Đông tiếp tục với những thảo luận liên quan đến chính sách của Mỹ tại biển Đông.
Nhìn chung các học giả khi nhận định về tình hình biển Đông đều cho rằng tình hình biển Đông trong thời gian qua đã có diễn tiến căng thẳng, chủ yếu bởi các hành động khiêu khích đơn phương từ Trung Quốc.
Một vết sâu với nhiều nhát cắt
Trong bài phát biểu mở đầu cuộc hội thảo, Dân biểu Mike Rogers, Chủ tịch Ủy ban tình báo Hạ viện Mỹ nói:
“Cái mà họ đang làm là nhằm thay đổi thực trạng trong khu vực, từ bãi này sang bãi khác, từ đảo này sang đảo khác. Họ đang cố gắng làm thay đổi động lực trong quan hệ giữa các nước trong khu vực. Trong vài tháng qua, họ đã dịch chuyển một giàn khoan dầu cỡ như sân bóng về gần quần đảo Hoàng Sa trong vùng nước của Việt nam. Đảo nhân tạo được họ xây dựng ở Trường Sa.”
Dân biểu Mike Rogers nhận định Trung Quốc đã xây dựng lực lượng quân đội, phát triển hải quân nước sâu trong suốt 20 năm qua để thực hiện những gì mà họ đang làm tại biển Đông. Ông gọi đây là những hành động gây hấn và trơ tráo. Theo dân biểu Mike Rogers, Trung Quốc đang thực hiện một chiến thuật dần dần từng bước mà ông gọi là ‘ một vết sâu với nhiều nhát cắt’ và đạt đến mức hết sức nguy hiểm.
Những phản ứng lại từ phía Việt Nam, Philippines thậm chí cả Nhật bản tại biển Hoa Đông đối với hành động lấn lướt của Trung Quốc được vị dân biểu xác định là chưa đủ. Ông cũng nêu ra những quan ngại rằng những căng thẳng trong khu vực có thể sẽ dẫn đến những tính toán sai lầm và dẫn đến xung đột. Vì vậy ông kêu gọi Mỹ cần phải mở rộng hợp tác hơn nữa với các nước đồng minh trong khu vực để kiềm chế Trung Quốc thay vì đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Ông nói:
“Không ai muốn đối đầu, không ai tìm kiếm xung đột nhưng chúng ta phải có hành động ngăn chặn với cái mà Trung Quốc cho là thế giới không quan tâm đó là hành động của họ đối với các nước láng giềng ở biển Đông…. Chúng ta cần trực tiếp hơn, mạnh mẽ hơn, chúng ta cần làm tăng sức mạnh cho các bạn bè và đồng minh của chúng ta trong khu vực vì nếu chúng ta không làm như vậy thì rồi chúng ta sẽ thấy có tình trạng tàu đâm vào nhau và dẫn đến xung đột rất đáng tiếc.”
TQ làm phức tạp thêm tình hình
Đến từ Việt Nam, Tiến sĩ Trần Trường Thủy, Giám đốc Quỹ nghiên cứu biển Đông thuộc Học viện Ngoại giao Việt Nam cáo buộc Trung Quốc gia tăng các đòi hỏi chủ quyền bằng cách làm phức tạp thêm vấn đề tại biển Đông bằng nhiều hình thức.
Tiến sĩ Trần Trường Thủy cáo buộc Trung Quốc đang làm thay đổi hiện trạng tại Trường Sa bằng việc cho xây dựng đường băng ở đảo Gạc Ma để tiến đến những bước xa hơn trong tương lai nhằm kiểm soát khu vực biển Đông. Trong lĩnh vực ngoại giao Trung Quốc đưa ra những hình thức hợp tác với các nước ASEAN nhằm thay thế cho một bộ quy tắc về ứng xử của các bên trên biển Đông (COC). Tiến sĩ Trần Trường Thủy cũng nói đến chiến lược bắp cải và tằm ăn râu của Trung Quốc trong việc lấn chiếm các đảo và đối phó với từng nước một, bắt đầu từ Philippines, tới Việt Nam. Về chính sách nội địa, học giả Việt Nam cáo buộc Trung Quốc áp dụng các lệnh cấm đánh bắt cá vô lý trên biển Đông, lệnh kiểm soát tàu nước ngoài của tỉnh Hải Nam hồi đầu năm nay, và gần đây là việc in bản đồ với hình lưỡi bò 10 đoạn thay vì 9 đoạn như trước kia.
Tuy nhiên, điểm quan trọng nhất đánh dấu bước ngoặt leo thang trong các hành động của Trung Quốc ở biển Đông được Tiến sĩ Trần Trường Thủy nói đến chính là việc Trung Quốc đưa giàn khoan HD 981 ra vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam gần quần đảo Hoàng Sa đang trang chấp giữa hai nước. Theo ông, đây là lần đầu tiên Trung Quốc thực hiện việc khoan thăm dò tại vùng tranh chấp, vì trước kia Trung Quốc chỉ ngăn cản các nước khác không được thực hiện việc đấu thầu khoan thăm dò mà thôi. Bên cạnh đó, việc Trung Quốc điều hơn 100 tàu các loại bao gồm cả tàu chiến ra bảo vệ hoạt động của giàn khoan được cũng được coi là một bước ngoặt mới trong hành động của Trung Quốc thời gian qua. Học giả Việt Nam cho rằng Trung Quốc đã chuyển từ gây hấn do phản ứng lại sang gây hấn chủ động.
Tiến sĩ Trần Trường Thủy cũng cho rằng tất cả những biện pháp song phương và đa phương nhằm giải quyết tranh chấp tại khu vực này cho đến nay vẫn chưa thấy có hiệu quả. Vì vậy ông kêu gọi sự gia tăng hợp tác hơn nữa của toàn khối ASEAN và Mỹ trong việc tìm ra giải pháp cho vấn đề này.
Một chính sách toàn bộ có tính toán
Giải thích về những hành động gần đây của Trung Quốc trên biển Đông, và cả biển Hoa Đông, học giả Christopher Johnson, chuyên gia về Trung Quốc của Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế nhận định:
“Đây là một chiến lược được tính toán kỹ lưỡng chứ không phải đơn thuần là một loạt các chiến thuật nhỏ hoặc phản ứng của Trung Quốc trước hành động của Mỹ hay các nước khác… chúng ta phải hiểu đây là một chiến lược và mỗi một thời kỳ trong đó được kết nối với nhau để thực hiện chiến lược này.”
Theo ông Christopher Johnson, lãnh đạo mới của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình là người có cái nhìn về vai trò của Trung Quốc trên trường quốc tế khác với người tiền nhiệm Hồ Cẩm Đào. Ông là người trực tiếp đưa ra các quyết định và sẵn sàng chấp nhận rủi ro cả về mặt nội địa lẫn quốc tế. Vì vậy, rất khó dự đoán được tương lai sắp tới. Học giả Christopher Johnson cho rằng ông Tập Cận Bình muốn duy trì một mức độ căng thẳng nhất định trong khu vực và cả nội địa để đảm bảo những thành công mà ông nhắm tới.
Sự can thiệp của Hoa Kỳ - Dẫn dắt từ phía sau
Ngay từ buổi sáng đầu tiên của hội thảo, các học giả đã đề cập đến vai trò quan trọng của Hoa Kỳ trong tranh chấp biển Đông. Tiến sĩ Patrick Cronin, Giám đốc Chương trình An ninh châu Á Thái Bình Dương thuộc Trung tâm An Ninh Mỹ mới đưa ra 4 đề xuất nhằm góp phần làm thay đổi thái độ gây hấn của Trung Quốc trong khu vực.
Theo Tiến sĩ Patrick Cronin, Hoa Kỳ cần phải duy trì sự hiện diện của mình trong khu vực qua các hoạt động tập trận chung, hay cho phép tàu chiến Mỹ ghé thăm các cảng trong khu vực, giúp đỡ xây dựng năng lực tự bảo vệ cho các nước trong khu vực, nhất là lực lượng tuần duyên, hỗ trợ các hợp tác của khối ASEAN, chia sẻ thông tin tình báo. Tiến sĩ Patrick Cronin cũng đề nghị Mỹ nên xem xét việc bãi bỏ lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Theo ông đây là một động thái mang tính hình thức để cảnh báo Trung Quốc.
Tiến sĩ Alan Dupont, thuộc Viện Chính sách quốc tế Lowy, Australia, cho rằng, sự can thiệp của Hoa Kỳ vào khu vực nên tập trung vào việc giúp đỡ các nước đồng minh của mình gia tăng khả năng phòng vệ thay vì đối đầu trực tiếp với Trung Quốc. Ông gọi đây là dẫn dắt từ phía sau.
Biện pháp pháp lý không phải là cách tốt nhất?
Buổi chiều cuộc họp báo tập trung vào khía cạnh pháp lý của tranh chấp biển Đông. Tiến sĩ luật Binh Bing Jia thuộc Đại học Thanh Hoa, Bắc Kinh lập luận rằng việc đưa các vấn đề tranh chấp ra các tòa án quốc tế là không cần thiết và tạo ra quá nhiều khó khăn trong khi các nước trong khu vực đã có các cam kết khác. Ý ông muốn nói đến Bản tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông được ký vào năm 2002. Ông nhấn mạnh biện pháp pháp lý không phải là biện pháp tốt nhất.
“3 nước có liên quan đã đồng ý với nhau nhiều lần là sẽ giải quyết vấn đề qua đàm phán, tư vấn, đối thoái. Đã có nhiều bằng chứng cho điều này. Một khi các bạn đã xác định cách thức để giải quyết vấn đề như thế nào thì chỉ có cách đó, bất cứ cách nào khác bao gồm cả việc tìm đến luật pháp dù không cấm nhưng không phải là cách duy nhất để giải quyết vấn đề phức tạp như biển Đông. Luật không bao giờ là tốt nhất.”
Ông cũng cho rằng việc theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về luật biển 1982 sẽ có nhiều hạn chế đối với các nước muốn áp dụng luật này vì những định nghĩa mà ông cho là hoặc không có hoặc không rõ ràng trong luật có thể dẫn đến những phán quyết không rõ ràng.
Trong khi đó, tham tán Philippines tại San Francisco, ông Henry Bensurto khẳng định việc Philippines đưa Trung Quốc ra tòa Trọng tài quốc tế theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về luật biển là hợp lý vì nó không liên quan đến tranh chấp về lãnh thổ mà chỉ là tranh chấp lãnh hải. Đơn khởi kiện chỉ yêu cầu tòa xác định những yếu tố đi kèm trong các yêu sách về chủ quyền của Trung Quốc trong vùng lưỡi bò.
Tiến sĩ luật Vũ Hải Đăng thuộc Hội luật gia Việt Nam khẳng định việc Trung Quốc đặt giàn khoan HD 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam là vi phạm luật quốc tế. Tiến sĩ Vũ Hải Đăng đưa ra đề nghị Trung Quốc ngưng việc khoan thăm dò tại khu vực này, bao gồm các hoạt động hợp tác phát triển chung tại khu vực Hoàng Sa trong việc phân định vịnh Bắc bộ, bắt đầu các thảo luận về chủ quyền về quần đảo Hoàng Sa. Theo Tiến sĩ Vũ Hải Đăng, nếu những bước này không đi đến đâu thì giải pháp cuối cùng là đưa ra tòa quốc tế.
Ngày 11 tháng 7, hội thảo về biển Đông tiếp tục với những thảo luận liên quan đến chính sách của Mỹ tại biển Đông.
Không có nhận xét nào: